ENDOKRINOLOŠKA DERMATOLOGIJA
Metaboličke i endokrine bolesti mogu prouzrokovati značajne promene na koži koje menjaju njenu teksturu, boju, turgor (mobilnost potkožnog tkiva), elastičnost i vlažnost.
Najčešće promene na koži su vezane za dijabetes, odnosno poremećaj metabolizma šećera, a karakterišu se buloznim promenama na koži, dijabetesnom dermopatijom i promenama po tipu necrobiosis lipoidica i acanthosis nigricans.
Insulinska rezistencija je metaboličko stanje prisutno u oko 40% opšte populacije. Suboptimalan (niži od optimalnog nivoa) biološki tkivni odgovor na normalne vrednosti izlučenog insulina se naziva insulinskom rezistencijom.
Tokom života, u pankreasu se izlučuje sve veća količine insulina, ali je njegova iskorišćenost suboptimalna. To je osnovni patofiziološki faktor tipa 2 dijabetesa i obično traje godinama pre postavljanja kliničke dijagnoze dijabetesa. Gojaznost je uvek pratilac insulinske rezistencije, sa biohemijskim efektima sekrecije velikog broja citokina koji uzrokuju metabolički sindrom. Pojava kožnih visuljaka – acrohordona na mestima trenja i na vratu, tamnije pigmentovana zadebljala kože u pregibima – acanthosis nigricans, proređenost kose – androgenetska alopecija, pojačano mašćenje kosmatog dela glave- seboreja, deo su kožnih manifestacija insulinske rezistencije. Prisustvo ovih kožnih promena definitivno olakšava postavljanje dijagnoze mataboličkog sindroma.
Kod nekih pacijenata sa psorijazom, postoji skriveni metabolički sindrom.
Promene na koži se uočavaju i kod hroničnog i nelečenog gihta, u vidu pojava uratnih depozita u koži.
Calconosis cutis označava stanje depozita kalcijuma u koži kod poremećaja metabolizma kalcijuma po tipu distrofične, metastaske, jatrogene ili idiopatske kalcinoze.
Ksantomi predstavljaju refleksiju poremećaja metabolizma lipida sa prisutnom hiperlipidemijom ili označavaju rezultat lokalne ćelijske disfunkcije.
Poremećaj metabolizma štitne žlezde manifestuje se i pretibijalnim miksedemom. Autoimuni procesi u štitnoj žlezdi mogu da se povežu sa nastankom alopecije areate, vitiliga, a poremećaji funkcije iste sa pojavom ekstremne suvoće kože, gubitkom malja na telu i proređivanjem dlaka na vlasištu.
Znaci na koži koji su povezani sa hiperprodukcijom androgena uključuju prisustvo akni, pojačane maljavosti i androgenetsku alopeciju. Povećanje vrednosti androgena kod žena može imati ovarijalno poreklo ili poreklo vezano za nadbubrežnu žlezdu. Vrlo često se pojava akni vezuje za sindrom policističnih jajnika (PCOS), a pojačana produkcija sebuma za povišene vrednosti hormona dehidroepiandrosteron-sulfata. Hiperandrogenizam je suspektan kod odraslih žena, kada akne nastaju naglo, imaju cističnu formu i rezistentne su na komedolitičnu i antibiotsku terapiju.
Gojaznost - kao rastuća patologija opšte populacije - zahvata veći broj organskih sistema uključujući i kožu. Iako je gojaznost češća u odrasloj populaciji , prevalenca (ukupan broj obolelih u populaciji) raste i među decom i mladima. Gojaznost uzrokuje veći broj promena na koži čija težina zavisi od starosti i dužine trajanja gojaznosti.
Najčešće promena na koži gojazne dece su acanthosis nigricans, strije, gljivične infekciije posebno u zoni trenja dve dodirne površine kože, kožni visuljci – acrochordon, akne, pojačana maljavost, te virusne i bakterijske infekcije.
Kod gojaznih osoba u svakom uzrastu češće uočavamo psorijazu, ksantome, tvrde žuljeve, tamnu prebojenost u pregibnim površinama, hiprkeratoze na regiji stopala i miliariju.
Nema sumnje da postepen hormonski deficit ima značajnu ulogu u procesu starenja, te hormonska supstitucija može usporiti proces starenja. Hormon rasta, insulinu sličan hormon rasta-1, dehidroepiandrosteron, melatonin, adiponektin, adipocitokini i estrogeni imaju vrlo značajnu ulogu, te se smatraju ciljnim supstancama koje treba upotrebiti u protokolima anti ageing medicine.